Akıllı debriyaj sistemi. Bu yazımda size bu sistem nasıl çalışır bu konu hakkında bilgi vereceğim. Son günlerde sosyal medyada, manuel vitesli olmasına rağmen debriyaja basmadan vites değiştiren şoförlerin hikayeleri bu sistemi popüler bir hale getirdi.
İçindekiler:
- Akıllı Debriyaj Sistemi
- Akıllı Debriyaj Sistemi
- Akıllı Debriyaj Sistemi Nasıl Çalışır ?
- Akıllı Debriyaj Sistemi Zararlı Mı ?
- Akıllı Debriyaj Sistemi Garantiyi Bozar Mı ?
- Akıllı Debriyaj Sistemi Hangi Araçlarda Kullanılır ?
- Otomatik Debriyajın Dezavantajları Var Mı ?
- Akıllı Debriyaj İptal Edilebilir Mi ?
- Otomatik Debriyaj Uygulaması Muayeneden Geçer mi ?
Ben sizin için konu hakkında araştırmalar yaptım ve bu derlemeyi hazırladım. Sonuna kadar okumanızı tavsiye ederim, böylelikle otomatik debriyaj sistemi diye de bilinen bu akıllı debriyajlar hakkında bilgi sahibi olacaksınız.
Akıllı Debriyaj Sistemi
Ülkemizde akıllı debriyaj sistemi olarak bilinen ve sizin yerinize debriyaj pedalını yöneten sistem, sadece sonradan takılıyormuş gibi bilinse de otomobil üreticileri aslında uzun yıllardır otomatik debriyajlı araçları yabancı pazarlarda satmaktadır.
Satılan bu tip otomobillerde debriyaj pedalı yoktur ama manuel vites topuzu vardır. Sıra dışı görünebilir fakat ülkemizde yaygın bir model olmadığı için yurtdışında özellikle Asya kıtası ülkelerinde sıkça kullanılıyor. En popüler olanı ise Hyundai’nin iMT adını verdiği sistemdir, aynı şekilde çalışır.
Ülkemizde bilinen ilk meşhur örnek ise 1998 model Mercedes A serisidir.
Akıllı Debriyaj Sistemi
Kavramanın debriyaj pedalı yerine kontrol ünitesinden komut alan bir elektro-hidrolik pistonla ayrılmasını sağlayan ve manuel vites topuzu ile kullanılan yardımcı sisteme akıllı debriyaj sistemi denir.
Bu tip sistemlerle üretilen araçlarda debriyaj pedalı fabrikasyon olarak bulunmaz, eğer sonradan uygulanmışsa pedal devre dışı bırakılır. Günümüzde akıllı tabiri genellikle internete bağlanabilen cihazlar için kullanılır fakat bu sisteme akıllı denmesinin sebebi yazılım yüklü küçük bir kontrol ünitesi içermesidir. Yazılım, sensörlerden verileri okuyarak belirtilen şartlarda önceden belirtilen komutları iticiye iletir.
Kavrama ayırma yani debriyaja basma işlemi, bazı kitlerde vites topuzuna bağlanan bir butonla komut alırken bazılarında ise vites kolu kutusunun altına takılan sensörlerin boş konumu bilgisi almasıyla komut alır.
Akıllı Debriyaj Sistemi Nasıl Çalışır ?
Akıllı debriyaj sistemi, vites konumu ve devir bilgilerini sensörlerden okuyup sizin yerinize kontrollü olarak kavramayı ayırarak veya serbest bırakarak çalışır. Komutla çalışan bir elektro-hidrolik piston, gösterge paneli, ECU’dan bilgi alan bir okuyucu ve vites konumunu algılayan bir sensör bileşenleri sayesinde görevini yerine getirir.
Eğer araçta önceden vites müşürü var ise ve ECU bunu okuyor hatta göstergede vitesin kaçta olduğunu gösteriyorsa otomatik debriyaj uygulamasında harici sensör bağlamaya gerek kalmaz, vites konum bilgisi OBD soketi üzerinden ECU’dan okunur.
Sistemin bileşenlerinden bahsedecek olursak örneğin aşağıda gösterdiklerime benzer parçalar, elektronik komutla normalde sizin pedala basarak meydana getirdiğiniz itme gücünü kendisi meydana getirir ve böylece kavramayı ayırır. Bu parçalar eClutch veya debriyaj robotu gibi isimlerle anılırlar.
Otomatik debriyaj sistemi vites kolunda yaptığınız değişikliklere göre kendi kontrol ünitesi yardımıyla elektro hidrolik pistona itme veya çekme komutlarını kontrollü şekilde göndererek kavramayı ayırır veya serbest bırakır. Aracınız otomatik vites gibi olur ama aslında değildir sadece sizin yerinize debriyaja basan bir robotunuz vardır.
Vites topuzu da vardır ve kaçıncı vitese ne zaman atacağınıza siz karar verirsiniz. Bazı ekipmanlarda vitesi kaça atmanız gerektiğini veya vites düşürüp yükseltmeniz gerektiğini belirten göstergeler de vardır.
Öte yandan bazı geliştiriciler bütün sistemi aynı durumda bırakıp, vana yardımıyla mevcut sisteme paralel olarak eklediği komutla çalışan elektro hidrolik piston ve kontrol ünitesi yardımı ile sistemi istenildiği zaman kullanılabilecek bir kit olarak satarlar.
İlgiçtir ki bazı otomobillerde hem elektro hidrolik iticiler hem de debriyaj pedalı vardır. Pedal elektroniktir, bastığınızda bir hidrolik yağını itmezsiniz sadece pedalın konumunu algılayan beyin itici elektro hidrolik elemana ne kadar iteceğini veya çekeceğini dijital olarak haber verir. Bu tarz otomobillerde otomatik debriyaj sistemine geçmek daha kolaydır. Yalnızca vites sensörleri ve kontrol ünitesi bağlanarak uygulama yapılır.
Bazı otomobil üreticileri bu tip bir otomatik şanzıman sistemini araca hiç debriyaj pedalı takmadan uygular ve bu şekilde otomobili satar. Örneğin Hyundai ve Kia’daki iMT sistemi.
Akıllı Debriyaj Sistemi Zararlı Mı ?
Manuel şanzımanlı araç kullanıcısı debriyaj pedalını gerektiği gibi kullanıyorsa araca bir zarar gelmez, sadece zaman geçtikçe doğal olarak kullanım sebebiyle aşınan parçaların değiştirilmesi yeterlidir. Buna karşın acemi sürücülerin debriyaj pedalı hakimiyeti zayıf olduğundan yanlış yerde, yanlış hızda, yanlış şekilde ve sürede pedalı kullandıklarında aracın şanzımanından motoruna hatta aşırı yanlış kullanımda yürüyen aksama kadar zarar vermesi mümkündür. Bu tarz kullanımlara göre otomatik debriyaj sistemi daha avantajlıdır.
Aracınızın akıllı debriyaj sistemi aslında aynı aracın yurt dışındaki bir versiyonunda kullanılıyor olabilir. Yurt dışından bu parçalar temin edilip araca uygulanırsa aslında aracınız için fabrikasının orijinal olarak ürettiği ekipmanları önceden yerleri bile hazır olan yerlere montaj etmiş olursunuz ve araca zarar vermez.
Eğer sürücü manuel şanzımanlı aracına otomobil üreticisinin dışında başka bir firmadan, başarılı bir yazılımı olan ve kaliteli parçaları olan bir akıllı debriyaj kiti montaj ettirirse tabi ki acemiliğinin aracına verdiği zararı azaltabilir. Teoride akıllı debriyaj sistemi zararlı değil faydalıdır. Öte yandan pratikte bu bilgi, tercih edilen ürün kalitesi, yazılım başarı oranı ve araca sorunsuz uyum sağlaması gibi kriterler yüzünden değişebilir.
Özetleyecek olursak aracı en çok acemi bir sürücü en az iyi bir sürücü yorar, akıllı debriyajı ise bu ikisinin arasında bir yerde konumlandırabiliriz.
Akıllı Debriyaj Sistemi Garantiyi Bozar Mı ?
Evet garanti kapsamında aldığınız sıfır aracınızın garantisi devam ederken sonradan akıllı debriyaj uygulaması yaptırırsanız. Müdahale edilen tüm ekipmanlar garanti dışı kalır. Eğer bu konuda aksini iddia edecek olursanız bu bilgiyi doğrulamak için garantinizi veren otomobil şirketi ile yazılı olarak iletişime geçip yapılacak işlemleri yazarak garantinin bozulup bozulmayacağını teyit edebilirsiniz.
Akıllı Debriyaj Sistemi Hangi Araçlarda Kullanılır ?
Otomatik debriyaj sistemi, ekipmanlarının monte edilebileceği manuel vitesli her araçta kullanılabilir. Kaputun altında bileşenleri monte etmek için uygun boşluklar ve ekipmanın montaj edilebileceği uygun yüzeyler var ise sistem uygulanabilir.
Bazı firmaların uygun araçların listesini açıkladığını görüyorum, bu listelerdeki araçları daha önce inceleme fırsatı bulmuş ve montaj yapabilmiş oldukları için açıklıyorlar. Kimi araçta uygun yer var ama montaj yüzeyi olmadığı için ara aparatlar tasarlanır. Genellikle yeni araçlar incelendikçe listelere eklenirler.
Otomatik Debriyajın Dezavantajları Var Mı ?
Fabrikasyon akıllı debriyajlı ve sonradan uygulama yapılmış araçlarda ortak sorunların başında yokuş kalkışı gelmektedir. Yokuşlarda yarım debriyaj denen konuma gelen sistem aracın geri kaçmasına sebep olabilmektedir.
Manuel vites kullanmayı iyi bilen bir sürücü yokuşta kalkış yaparken aracın yüküne ve yokuşun eğimine göre debriyaj – gaz ayarını yapar ve kaçırmadan aracı hareket ettirebilir. Buna karşın akıllı debriyaj sisteminin yazılımı önceden programlanmış olduğu için ideal debriyaj – gaz ayarını yakalamak zorlaşabilir ve araç biraz geriye kaçabilir. Eğer araçta yokuş kalkış desteği yani yokuşta kalkarken freni bir kaç saniye geç bırakan sistem var ise bu sorun daha nadir yaşanır.
Doğru ayarlanmayan kavrama – gaz meselesi aracın kavrama sistemini de erken aşındırabilir. Sonradan takılan otomatik debriyaj sistemlerinde monitör denen ekipmanda sürüş modu seçilmektedir, bu modlara göre aracın debriyajı daha sakin veya daha agresif basması veya bırakması ayarlanır.
Kavrama hızı ve kavrama noktası gibi ayarların ideal olup olmadığına acemi bir sürücü karar veremez, yazılım üreticisi ve montaj personeli günlük kullanımda kavramanın en verimli kullanılabileceği parametreleri ayarlamalıdır.
Otomatik debriyaj sisteminin tam otomatik şanzımanlarla, çift kavrama teknolojileri ile uzaktan veya yakından ne kullanım, ne yakıt tüketimi ne de performans açısından hiç bir alakası yoktur.
Akıllı Debriyaj İptal Edilebilir Mi ?
Evet, geçici veya kalıcı olarak sistem devre dışı bırakılabilir. Kalıcı devre dışı bırakmak için bütün ekipmanlar sökülür. Geçici iptal ise şu şekilde olmaktadır; sistem mevcut hatta paralel çalıştığı için bir vana ile eski sistem ve yeni sistem arasında hangisinin hidrolik yağını iteceği seçilir. Bu vana manuel çevirmeli olabileceği gibi uzaktan kumandalı elektro hidrolik bir valf de olabilir.
Otomatik Debriyaj Uygulaması Muayeneden Geçer mi ?
Genellikle muayeneden geçer. Araç sahipleri muayeneden önce vana yardımı ile aracın pedalını aktif hale getirirler. İstasyonundaki personel aracı kullanırken normal bir manuel vitesli araçla karşılaştığı için uygulamanın farkında bile olmaz.
Öte yandan uygulama araç tadilatları açısından yazılı bir çerçevede olmadığından personel fark etse bile kendisine bu konu hakkında direktifler verilmediği için kendi elindeki önceden belli listeye göre araçta kusur olup olmadığını denetler.
Sonuç olarak, bu sistem yeni bir keşif değildir uzun zamandır üreticiler tarafından bilinmekte ve kullanılmaktadır. Ülkenize sunulmamış parçaları başka bir ülkeden getirtip takarsanız veya sanayide bu işi iyi bilen bir firma uyum sağlayan parçaları sizin aracınıza uydurursa sistem çalışabilir fakat sorumluluk tamamen size aittir.
Blogumu ziyaret ederek akıllı debriyaj sistemi içerikli yazımı okuduğunuz için çok teşekkürler. Diğer ilgi çekici yazıları da kontrol etmenizi tavsiye ederim. Eklemek ve sormak istediklerinizi aşağıdaki yorumlardan kısmından yazabilirsiniz.
Mühendis, İstanbul
Yıldız Teknik Üniversitesi Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Mezunu, Sistem Uzmanı ve Dış Ticaret Uzmanı.
İlk yorum yapan sen ol !